Facebook: Cái bóng đen ẩn sau “sự riêng tư” của các nhóm kín

Sự phát triển của mạng xã hội đã tạo ra một không gian sinh hoạt trực tuyến sôi động. Các cuộc trò chuyện kín đáo, từng chỉ giới hạn trong các cuộc gặp mặt trực tiếp, nay được chuyển lên các nền tảng như Facebook, Messenger hay Reddit. Nơi đây, những người cùng sở thích, cùng mối quan tâm, tụ họp trong các nhóm kín để chia sẻ thông tin, ý tưởng và sở thích.

Tuy nhiên, ẩn sau lớp vỏ bọc của sự riêng tư và tự do ngôn luận, những hành vi tiêu cực như chế nhạo, công kích, thậm chí là quấy rối tình dục, lại được bình thường hóa dưới danh nghĩa “trò đùa vô hại”. Gần đây, một nhóm kín trên Facebook với sự tham gia của nhiều nghệ sĩ nổi tiếng đã bị phanh phui. Nội dung thảo luận trong nhóm xoay quanh những trò đùa nhạy cảm, tục tĩu, có xu hướng kích động phân biệt giới tính, gây nên làn sóng phẫn nộ trong dư luận. Vụ việc này đặt ra một câu hỏi lớn về tác động của các nhóm kín đối với cộng đồng.

Liệu Facebook có thật sự kiểm soát được các nhóm kín?

Trong nhóm kín, các thành viên thường cảm thấy rằng họ đang thuộc về một cộng đồng có quan điểm chung. Điều này khiến họ dễ dàng tiếp thu và chấp nhận những hành vi sai trái

Dù được ra mắt từ năm 2010, nhưng mãi đến năm 2017, sau bê bối Cambridge Analytica, Facebook mới bắt đầu chú trọng phát triển tính năng “Nhóm”. Hãng còn ưu ái đẩy mạnh nội dung từ các nhóm kín lên news feed, giúp chúng tiếp cận người dùng hiệu quả hơn so với fanpage. Điều này cho thấy Facebook đã đặt cược vào sự phát triển của các nhóm kín, nhưng lại thiếu đi những biện pháp kiểm soát cần thiết.

Facebook đang phụ thuộc vào các quản trị viên và kiểm duyệt viên không lương để “càn quét” nội dung độc hại. Điều này vừa giúp hãng tiết kiệm chi phí, vừa giữ vững hình ảnh “người bảo vệ tự do ngôn luận”, trong khi vẫn né tránh trách nhiệm kiểm soát nội dung.

Thực tế cho thấy, việc để các thành viên tự quản lý các nhóm kín đã dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.

Quấy rối, phân biệt đối xử, bạo lực và kỳ thị trở thành những hành vi được bình thường hóa dưới lớp vỏ bọc của sự hài hước

Sau các vụ xả súng đẫm máu tại Mỹ vào năm 2019-2020, các tổ chức phi lợi nhuận và chính phủ đã lên tiếng cảnh báo về nguy cơ các nhóm kín trên Facebook trở thành “bãi đậu xe” cho những kẻ cực đoan.

Tương tự, các phong trào chống vaccine cũng phát triển mạnh trên Facebook với hàng trăm nhóm có hàng trăm nghìn thành viên, lan truyền thông tin sai lệch và nguy hiểm.

Sự việc mạng xã hội Neihan Duanzi tại Trung Quốc bị đóng cửa năm 2018 vì nội dung tục tĩu và phản cảm, là minh chứng cho sự thất bại trong việc kiểm soát nội dung của các cộng đồng kín với số lượng người dùng khổng lồ.

Sự lan truyền nhanh chóng của nội dung nhóm kín trên mạng xã hội cũng là một điểm đáng lo ngại. Dù được gọi là “kín”, nhưng các nhóm này không hoàn toàn đảm bảo tính riêng tư như tên gọi. Với tính chất nhân bản, dễ tìm kiếm và lan truyền mạnh mẽ của nội dung trên mạng xã hội, bất cứ điều gì cũng có thể trở nên công khai chỉ trong nháy mắt.

Vụ bê bối tại Đại học Harvard năm 2017, khi trường phải thu hồi quyết định nhập học của một nhóm sinh viên vì những trò đùa thô tục, phân biệt chủng tộc trong một nhóm Facebook kín, là một ví dụ điển hình. Những hình ảnh, meme phản cảm, thậm chí chế giễu lạm dụng trẻ em và các thảm kịch lịch sử, đã được lan truyền mà không có sự kiểm soát.

Các mạng xã hội đã bắt đầu nhận thức được vấn đề và có những cải thiện nhất định trong việc kiểm soát nội dung trong các nhóm kín, như Facebook tăng cường các thuật toán tự động phát hiện nội dung vi phạm. Tuy nhiên, vấn đề vẫn chưa được giải quyết triệt để.

Khi những trò đùa vô hại trở thành tai hại

Trong các nhóm kín, người ta dễ dàng có cảm giác “an toàn giả” và cho phép bản thân buông thả với các trò đùa thiếu suy nghĩ, nói những điều mà họ có thể không bao giờ dám thốt ra ngoài đời. Họ tin rằng mọi thứ chỉ dừng lại trong cộng đồng đó, rằng không ai ngoài nhóm sẽ biết được điều gì đang diễn ra.

Sự ẩn danh hoặc ít nhất là cảm giác rằng mọi người trong nhóm đều giống mình khiến các cá nhân cảm thấy an toàn, dẫn đến hành vi “đánh mất cá nhân” - một hiện tượng tâm lý được nhà tâm lý học xã hội Leon Festinger đặt nền móng vào năm 1952.

Khi các thành viên liên tục chia sẻ những trò đùa có tính chất phân biệt đối xử, quấy rối, họ không chỉ đơn thuần giải trí mà còn “trấn an" cho nhau rằng những hành vi đó là bình thường. Điều này dẫn đến sự hình thành một “phòng vang” - nơi những ý kiến trái chiều bị gạt ra, còn những quan điểm tiêu cực được củng cố.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự hài hước, đặc biệt là những trò đùa có tính chất phân biệt giới tính, không chỉ là cách để thể hiện quan điểm cá nhân mà còn là công cụ để xây dựng các “cộng đồng” có giá trị và tư tưởng chung, định ranh giới giữa người “ngoài cộng đồng" và “thuộc về cộng đồng".

Khi ở trong những nhóm như vậy, con người dễ dàng rơi vào trạng thái “phục tùng” - họ cảm thấy có áp lực phải hành xử giống như số đông, ngay cả khi hành vi đó trái với niềm tin và đạo đức của mình. Việc không tham gia vào các trò đùa tình dục có thể khiến một thành viên bị cô lập hoặc bị xem là không phù hợp, dẫn đến việc họ phải giữ im lặng hoặc thậm chí tham gia để tránh bị loại khỏi cộng đồng.

Một vòng luẩn quẩn được tạo ra khi các thành viên bắt đầu đồng thuận với các trò đùa tình dục trong nhóm. Những hành vi thiếu chuẩn mực không chỉ được chấp nhận mà còn được truyền bá ra ngoài. Lâu dần, họ dễ dàng bỏ qua những hậu quả nghiêm trọng của hành vi khiếm nhã, khiến mạng xã hội trở thành một nơi nguy hiểm cho những ai không tuân theo “luật chơi” của các nhóm kín.

Câu chuyện về các nhóm kín trên mạng xã hội là một lời cảnh tỉnh về những mặt trái của tự do ngôn luận và sự riêng tư. Những hành vi tiêu cực ẩn sau lớp vỏ bọc của sự hài hước, cần được lên án và ngăn chặn, trước khi chúng gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho xã hội.

Facebook cũng không thể kiểm soát nhóm kín

Khi các mạng xã hội phát triển, không gian sinh hoạt cũng dần được chuyển lên các nền tảng. Những cuộc trò chuyện kín đáo không còn giới hạn trong các buổi gặp mặt trực tiếp. Kéo theo đó, các nhóm kín trên Facebook, Messenger, hay các diễn đàn thảo luận như Reddit được tạo ra để chia sẻ thông tin, sở thích chung giữa những người có cùng mối quan tâm.

Song, dưới lớp vỏ bọc của sự riêng tư và tự do ngôn luận, các hành vi như chế nhạo, công kích và thậm chí là quấy rối tình dục được bình thường hóa dưới hình thức “trò đùa vô hại”.

Gần đây, một nhóm kín trên Facebook có sự tham gia của nhiều nghệ sĩ nổi tiếng đã bị phát hiện. Ở đó, các thành viên bàn luận về những trò đùa nhạy cảm, tục tĩu, có xu hướng thúc đẩy phân biệt giới. Vụ việc gây xôn xao dư luận và đặt ra nhiều câu hỏi về tác động của những nhóm kín thế này đối với cộng đồng.